پیامبران صاحب شریعتدر طول تاریخ دین ، شریعت های گوناگونی از جانب خداوند نازل گردیده است و شریعت هر پیغمبری بر حسب مقتضیات زمان و مکان و امت و قوم او با شریعت دیگری فرق می‌کند. ۱ - پیامبران صاحب شریعتاگرچه پیشینه‌ی دین و یکتاپرستی در زمین ، به اولین پیامبر الهی، حضرت آدم علیه‌السّلام می‌رسد لکن جریان شرایع الهی از زمان نوح علیه‌السّلام آغاز گردید. («شرع لکم من الدین ما وصی به نوحا و الذی اوحینا الیک و ما وصینا به ابراهیم و موسی و عیسی ان اقیموا الدین...» . ترجمه‌ی تفسیر المیزان، ذیل همین آیه رجوع کنید. نوح علیه‌السّلام ، اولین پیامبر صاحب شریعت است و پس از او، ابراهیم علیه‌السّلام شریعتی کاملتر از شریعت نوح را از طرف خداوند به مردم هدیه کرد. اینک به بررسی اجمالی شرایع الهی می‌پردازیم تا زمینه‌ی مناسبی برای تبیین جامعیت اسلام در تحقق هدف دین فراهم آید. ۱.۱ - شریعت نوحدربارهی شریعت نوح علیه‌السّلام جز آنچه از طریق نقل به ما رسیده است اطلاعات دیگری در دست نیست. در روایتی از از امام باقر علیه‌السّلام شریعت نوح این گونه بیان شده است: «کانت شریعه نوح علیه‌السّلام ان یعبدالله بالتوحید و الاخلاص و خلع الانداد و هی الفطره التی فطر الناس علیها و اخذ الله میثاقه علی نوح و علی النبیین علیه‌السّلام ان یعبدوا الله تبارک و تعالی و لا یشرکوا به شیئا و امر بالصلاه و الامر بالمعروف و النهی عن المنکر و الحلال و الحرام و لم یفرض علیه احکام حدود و لا فرض مواریث فهذه شریعته...» ؛ شریعت و آیین نوح علیه‌السّلام این بود که خداوند به یگانگی و اخلاص و بی‌شریکی پرستش شود و این همان فطرتی است که مردم بر آن سرشته شده‌اند و از نوح و پیامبران پیمان گرفت که خدا را بپرستند و چیزی شریک او نگردانند و او را به نماز و امر به معروف و نهی از منکر و حرام و حلال مکلف و مامور کرد و احکام حدود و ارث را بر او فرض نکرد. این شریعت نوح بود. ۱.۲ - شریعت ابراهیمدربارهی شریعت ابراهیم علیه‌السّلام نیز اطلاعات دقیقی در دست نیست. گزارش نقل نیز درباره‌ی شریعت ابراهیم علیه‌السّلام بسیار اندک و ناچیز است. صحف ابراهیم نیز که مجموعا به بیست صحیفه اطلاق می‌شده علاوه بر آن که امروز در دست نیست، بیشتر جنبه‌ی امثال و مواعظ داشته است. (صاحب تفسیر اطیب‌البیان می‌گوید: «در مجمع‌البیان از ابیذر رحمة‌الله‌علیه روایت کرده که کتب انبیاء سلف صد و بیست و چهار کتاب بوده و مرحوم مجلسی در خاتمه‌ی کتاب دعاء حدیث مفصلی راجع به صحف ادریس روایت کرده و حدیثی راجع به صحف ابراهیم نقل فرموده که آنها بیست صحیفه است و از ابیذر روایت نموده که گفت از رسول خدا پرسیدم صحف ابراهیم چیست؟ فرمود تمامش امثال است، و امثال به مواعظ تفسیر شده...». [۵]
طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۵۰.
شهرستانی در ملل و نحل خویش به نحو مبهم و گزارش گونه‌ای به توصیف محتوای صحف ابراهیم می‌پردازد و می‌گوید: «... و جماعتی که خود را به ابراهیم علیه‌السّلام منسوب می‌دارند ایشان را شبه کتابی است چه ایشان گویند صحف کتاب ماست و در آن صحف راه‌های علمی و عملی است...». [۶]
شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، ملل و نحل، سید محمدرضا جلالی نائینی، ج۱، تهران، اقبال، پنجم، ۱۳۸۴، ص۳۵۹.
با توجه به آنچه ذکر شد بدیهی است که دو شریعت نوح و ابراهیم علیه‌السّلام نمی‌توانند به عنوان شرایع و ادیانی مطرح شوند که پاسخگوی جامع نیازهای بشری باشند. دلیل این امر آن است که اولا منابع وحیانی این دو شریعت بزرگ در طول تاریخ اندک اندک محو و در نتیجه دور از دسترس بشریت قرار گرفته است. ثانیا این دو شریعت مانند شریعت موسی و عیسی علیه‌السّلام فاقد جامعیت لازم برای نیازهای متنوع و گوناگون انسان در مسیر کمال می‌باشند. ۱.۳ - شریعت موسیموسی علیه‌السّلام سومین پیامبر اولوالعزم الهی است. در قرآن کریم به مناسبت‌های مختلف از او و قوم بنی‌اسرائیل یاد شده است. در قرآن کریم، نام موسی ۱۲۹ بار و بنی‌اسرائیل ۴۱ بار ذکر شده است. ذکر داستان موسی و بنی‌اسرائیل داستان تحقق وعده‌ها و وعیدها و سنت‌های الهی درباره‌ی قومی است که به تعبیر قرآن در آغاز، برگزیده‌ی خداوند بودند «و لقد ءاتینا بنی اسر ءیل الکتاب و الحکم و النبوه و رزقناهم من الطیبات و فضلناهم علی العالمین» اما به جهت فقدان معرفت کافی در دین، بی‌صبری و بی‌بصیرتی در عمل به شدیدترین سرزنش‌ها و عذاب‌های خداوند گرفتار شدند. «... و ضربت علیهم الذله و المسکنه و باءو بغضب من الله ذالک بانهم کانوا یکفرون بایات الله و یقتلون النبین بغیر الحق ذالک بما عصوا و کانوا یعتدون». ۱.۴ - شریعت عیسیحضرت عیسی علیه‌السّلام نیز از جمله پیامبران اولوالعزمی می‌باشند که برای قوم بنی اسرائیل مبعوث شد و قرآن نیز از مشکلات و سختی‌های این پیامبر الهی مکرر سخن گفته است. فارغ از این نکته‌ی کلامی که شرایع لاحق موجب نسخ شرایع سابق می‌شوند و لذا اعتبار خود را جهت پیروی و مرجعیت از دست می‌دهند [۹]
طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، موسوی همدانی سیدمحمد باقر، ج۱۴، ص۵۷۵.
و علیرغم ادعای پیروان این دو شریعت که خود را پیرو کتاب مقدس می‌دانند، متون مقدس و منابع وحیانی این دو شریعت نیز فاقد جامعیت لازم برای پاسخگویی به نیازهای بشری می‌باشند.به مجموع کتب مقدس یهودیان و مسیحیان، عهدین گفته می‌شود. عهد عتیق یا پیمان کهن به وسیله‌ی پیامبران پیش از حضرت عیسی مسیح علیه‌السّلام و دیگری پیمان نو که توسط حضرت عیسی علیه‌السّلام به بشریت داده شده است. [۱۰]
توفیقی، حسین، آشنایی با ادیان بزرگ، ص۱۵۸.
در پیمان کهن یا عهد عتیق مرتبه‌ای از نجات از طریق وعد، وعید، قانون و شریعت به دست می‌آید و مخاطب آن را بنی‌اسرائیل می‌دانند و در عهد جدید یا پیمان نو، نجات از طریق محبت حاصل می‌شود و مخاطب آن تمام انسان‌ها می‌باشند. [۱۱]
توفیقی، حسین، آشنایی با ادیان بزرگ، ص۱۵۸.
۲ - پانویس
۳ - منبعدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، سایت بلاغ، برگرفته ازمقاله«پیامبران صاحب شریعت». |